«ΝΑ Η ΣΠΑΡΤΗ» ή «NICE PARTY»
ΙΩΑΝΝΑ Η. ΜΑΣΤΟΡΑ,
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, Συγγραφέας
Παρατηρείται μεγάλη συγγραφική δραστηριότητα με Ελληνικές αναφορές, όπως για παράδειγμα 3 τόμοι- σειρά για τον «Μέγα Αλέξανδρο», «Ξενοφώντος Ανάβασις», «Η κάθοδος των μυρίων», «Ακρόπολις - Η μεγάλη εποποιία της Αθήνας», «οι Έλληνες της Δύσης», από τον Βαλέριο Μάσσιμο Μανφρέντι, το εκπληκτικό μυθιστόρημα «Η κάθοδος των Μυρίων από τον Μάϊκλ Κέρτις Φορντ, «Η τελευταία των αμαζόνων», «Οι αρετές του πολέμου», «η Ματωμένη εκστρατεία» από τον Στίβεν Πρέσφιλντ. Το Hollywοod, πάλι, μαγνητίζεται από υπερπαραγωγές με επίκεντρο την αρχαία Ελλάδα. Την «Τροία», και το «Μέγας Αλέξανδρος» διαδέχτηκε πρόσφατα η υπερπαραγωγή «300», θρύλος της αρχαίας Ελλάδας που εξακολουθεί να συνεπαίρνει, να συγκινεί κι εμπνέει σε παγκόσμια κλίμακα. Η ταινία βασίζεται στην επική κόμικ νουβέλα του Φρανκ Μίλλερ (Sin City), οι “300″. Ομολογουμένως, προσεγμένη κι επίπονη εργασία ετών, αν κι ελλοχεύει πάντοτε η πικρία των ειδημόνων για ίχνη ιστορικής ανακρίβειας, ασάφειας ή μη ολοκληρωμένης κατανόησης και άρα έκφρασης του ύφους και του ήθους του Λεωνίδα ή των υπολοίπων ηρώων του θρύλου.
Για όσους έχουν διαβάσει αυθεντικές λογοτεχνικές πηγές, όπως Όμηρο, Ηρόδοτο, Πλούταρχο, Παυσανία, Διόδωρο, Πλάτωνα, Θουκιδίδη, Ξενοφώντα ή ακόμη και μεταγενέστερα έργα όπως το εκπληκτικό ιστορικό μυθιστόρημα του Στίβεν Πρέσσφιλντ «Οι Πύλες της Φωτιάς», η κριτική γίνεται καυστική, ενίοτε βλοσυρή ή προπομπός αγανάκτησης. «Είναι δυνατόν ο Λεωνίδας σε κόμικ;» Διατυπώνονται εγγενείς διαμαρτυρίες ότι η μορφή και η έκφραση του «Λεονάϊντας», φαντάζει πολλές φορές απόμακρη στο αρχέτυπο του Σπαρτιάτη βασιλιά «Λεωνίδα» την εκπληκτική προσωπικότητα που ενέπνεε με ένα λόγο - πάντοτε λακωνικό- ένα νεύμα κι όχι με βάρβαρες επιδείξεις δύναμης.
Είναι λογικό όμως να συμβαίνει κάποια παραποίηση ή τροποποίηση καθώς υπάρχουν καθορισμένοι εθνικοί τρόποι σκέψης, καθορισμένα και βαθιά κανάλια, αποτέλεσμα της συνεχούς αναπαραγωγής, κατά τη διάρκεια αιώνων, παρόμοιων σκέψεων που προέρχονται από την ιστορία, τους αγώνες και τα ήθη ενός έθνους. Έτσι, οι άνθρωποι στις διάφορες χώρες βλέπουν μεν τα ίδια γεγονότα, αλλά προσθέτουν σε αυτά τις δικές τους υπάρχουσες προκαταλήψεις και με απόλυτη ειλικρίνεια κατηγορούν το ένα το άλλο για παραποίηση γεγονότων και χρήση αθέμιτων μεθόδων. Πόσο άρτια, άραγε, κατάφερε η Κινέζα ηθοποιός να ενσαρκώσει την κεντρική ηρωίδα - όσο καλά κι αν είχε μελετήσει το σενάριο- στην υπερπαραγωγή: «Οι αναμνήσεις μια Γκέισας»; Ας θυμηθούμε εδώ τις έντονες αντιδράσεις των Ιαπώνων για την επιλογή της πρωταγωνίστριας.
Είναι γεγονός ότι οι παραποιήσεις στην ταινία «300» είναι πλείστες και σε όλα τα επίπεδα –η κινηματογραφική υπερβολή στο μεγαλείο της- καθώς το σενάριο βασίζεται στη μεταφορά του κόμικ κι όχι σε ιστοριογραφία. Δειγματοληπτικά, η τερατόμορφη έκφραση του Εφιάλτη και η απόρριψη του ως πολεμιστή από τον Λεωνίδα, η έλλειψη αναφοράς στους 700 Θεσπιείς, η ερωτική πρόκληση της βασίλισσας - η Γοργώ ήταν υπόδειγμα σπαρτιατικού ήθους- η νεαρή μάντισσα και οι γέροι λάγνοι έφοροι, η εμφάνιση των υπέροχων πολεμιστών Αθανάτων με μάσκες, Περσικά ζώα -τέρατα, ο διάλογος του Λεωνίδα με τον Ξέρξη είναι στοιχεία σουρεαλισμού κι όχι απλώς κινηματογραφικά ευφυολογήματα.
Άλλοι, πάλι, ομιλούν για οργανωμένο σχέδιο κατά της Ελλάδας, εύλογος συλλογισμός στα χρόνια του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού και της μαζικής προπαγάνδας. Αυτή είναι άλλωστε η ιστορία, η οποία επαναλαμβάνεται, πάντοτε, σύμφωνα με τον μεγάλο ιστορικό Θουκιδίδη. Πού είναι όμως οι άμυνες μας, που είναι το ελληνικό σθένος;
Ακόμη κι ο πιο άδικος και προκατειλημμένος κριτής θα συμφωνούσε ότι η ταινία «300» στο σύνολο της, είναι μια τεράστια ευκαιρία για όλη την ανθρωπότητα να βαφτιστεί στο πνευματικό μεγαλείο των προγόνων μας, στην θρυλική εποποία της φιλοπατρίας, της φιλοτιμίας, του σθένους και της αυταπάρνησης. Στο διαδίκτυο, οι επισκέπτες σχετικών ιστοσελίδων συνεχώς αυξάνονται, καθώς προσπαθούν να κατεβάσουν το οπτικο ακουστικό υλικό ή να διαβάσουν σχετικά στοιχεία. Είναι εκπληκτικό που μια παραγωγή του Hollywood υμνεί τόσο μια χώρα, την Ελλάδα μας, παρόλο που είναι πολύ διαφορετική στον πολιτισμό, την ιστορία, τα ιδεώδη και την γενικότερη κουλτούρα της Αμερικής.
Παρόλη όμως την καλή θέληση, γνώμονας δεν παύει να είναι το εμπορικό κέρδος και η επιτυχία της μαζικής ικανοποίησης. Αντί να γκρινιάζουμε, γιατί δεν επιχειρούμε, επιτέλους, να δημιουργήσουμε κάτι οι ίδιοι, σε μικρότερη κλίμακα με μεγαλύτερη όμως ποιότητα; Η να συνεισφέρουμε κάποτε στη συμβουλευτική καθοδήγηση παραγωγής παρεμφερών ταινιών. Άλλωστε η αρχαία ελληνική ιστορία βρίθει αναφορών που, εν δυνάμει, προσφέρονται ως θέμα μελλοντικών υπερπαραγωγών όπως η Σαλαμίνα και οι Πλαταιές. Να σημειωθεί εδώ ότι αρνηθήκαμε τη συμβολή μας στην ταινία «Αλέξανδρος». Γιατί άραγε;
Ο Ξέρξης (Αχάσβερος ή Ασσουήρος) μετά από 7 χρόνια συστηματικών προπαρασκευών και παρά τις σοφές αποτρεπτικές συμβουλές του θείου του Αρταβάνου εκστρατεύει κατά των Ελλήνων. Η ύβρις και η αλαζονεία του, που περιγράφονται απαράμιλλα στο έργο του Αισχύλου «Πέρσαι» τον οδηγούν τον Αύγουστο του 480 π.χ στη στενωπό των Θερμοπυλών. Όπως είχε διαβεβαιώσει τον Ξέρξη ο Δημάρατος (καθηρημένος βασιλεύς της Σπάρτης), παρά το υπέρογκο μέγεθος της Περσικής στρατιάς, οι Σπαρτιάτες πολέμησαν «με νύχια και με δόντια» μέχρι θανάτου. Ο Μάντης Μεγιστίας - αν και γνώριζε εκ των προτέρων την έκβαση της μάχης – ενώ μπορούσε να φύγει, προτίμησε να μείνει, γιατί φοβήθηκε ότι αν έφευγε θα έχανε την ευκαιρία να πεθάνει ένδοξα στο πλευρό τέτοιων γενναίων ανδρών. Ο Λεωνίδας απλός στρατιώτης, ανάμεσα στους 300 επίλεκτους οπλίτες της Σπάρτης, ορθώνει ανάστημα και πολεμάει ως λέοντας. «Μολών Λαβέ», η ιαχή του σχίζει τον αέρα. Δεν τον σεβάστηκαν οι Πέρσες ούτε νεκρό εξαιτίας της τεράστιας καταστροφής που τους προξένησε. Ο Ξέρξης διέταξε να τον αποκεφαλίσουν και να τον ανασταυρώσουν.
Το πνεύμα του γίνεται χορός για τις Σουλιώτισσες που πέφτουν η μία μετά την άλλη στο Ζάλογγο, παρηγοριά για τον Αθανάσιο Διάκο. Ψάλεται στην Αγία Λαύρα: «Απ΄τα κόκκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά, και σαν πάλι ανδρειωμένη, Χαίρε ω χαίρε ελευθεριά». Γίνεται κραυγή «Αέρα» στον Ελληνοιταλικό πόλεμο για τα «παιδιά, της Ελλάδος παιδιά».
Δεν μας φταίει λοιπόν το Hollywood, ούτε κανενός είδους προπαγάνδα. Μας φταίει η πολυθρόνα όπου αράξαμε, φταίει η άγνοιά μας, η ραστώνη, οι εύκολες λύσεις, που αναζητούμε. Εμείς βέβαια γράφουμε την ένδοξη ιστορία μας στο Fame Story, γιατί η «Ελλάδα έχει Ταλέντο» και οι κινηματογραφικές επιτυχίες μας επικεντρώνονται στην επανάληψη της παραγωγής «Λούφα και Παραλλαγή» και σε αντιγραφές ξένων επιτυχιών. Προβάλλουμε τη γλώσσα και τον πολιτισμό μας με 3 λέξεις στη Eurovision (Γεια σου Μαρία), αναδεικνυόμαστε με διακανονισμούς και συμφωνίες –όχι σε FORUM Παγκόσμιου Πολιτισμού- αλλά στο Deals. Αντί για Σπάρτη ακούμε πάρτη (μου) ή πάρτυ, ή και να ακούμε σωστά, εκεί τρέχουμε. Οι στίχοι του ποιητή Σιμωνίδη: «Ω ξειν’ αγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ότι τήδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι» επιτάφιος όλων των πολεμιστών που έπεσαν στις Θερμοπύλες είναι ψιλά γράμματα, γιατί εμείς μια χαρά επιβιώνουμε στο «Survivor». Καλά που υπάρχουν και οι ξένοι συγγραφείς και καλλιτέχνες να υμνούν ποιοι ήταν κάποτε οι Έλληνες, γιατί η ιστορία θεωρείται πλέον ανιαρό μάθημα. Τουλάχιστον, ας είμαστε πολύ προσεκτικοί την επόμενη φορά που θα ακούσουμε τη ρήση: «Εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρις», να καταλάβουμε ότι λέει «πάτρις» κι όχι πάρτης (μου) ή parties.
Βασίζουμε τις ελπίδες μας στους ανθρώπους του πνεύματος - οι οποίοι μοιραία- έχουν μπει στο περιθώριο. Βασίζουμε τις ελπίδες μας στην Ελληνική νεολαία, τη γεμάτη χαρίσματα, με έλλειψη όμως σαφούς προσανατολισμού - βασίζουμε τις ελπίδες μας στους πολιτισμένους ανθρώπους όλου του κόσμου της «ημετέρας παιδεύσεως». Ας δραστηριοποιηθούμε όλοι μας και ας προσπαθήσουμε να διακρίνουμε τους «Εφιάλτες» και να τους απομονώσουμε.
Τότε δεν θα μας φταίνε οι ανακρίβειες του Hollywood, γιατί θα είμαστε εμείς οι «αστέρες», οι παγκόσμιοι πρωταγωνιστές.
THIS IS SPARTA
Ioanna E. Mastora, PhD phil
Important writing activity with Hellenic references has been lately noticed, such as three volumes- a series about “Alexander the Great”, “Cyrou Anabasis”, “Acropolis - The great epos of Athens”, the “Hellenes of the West” written by Valerio Massimo Manfredi, the magnificent literature book “The Ten Thousands” by Michel Curtis Ford, “the last of the Amazons”, “the virtues of the War”, the “Blood campaign (Afghan Campaign)” by Steven Press field.
For all who have carefully studied authentic literature sources, such as Homer, Herodotus, Plutarch, Pausania, Diodorus, Plato, Thucydides, Xenophon and latest pieces such as the “Gates of Fire” by Steven Press field, criticism becomes caustic, sometimes grim or even indignant. “Is it possible to see Leonidas in comic”, inborn disagreements and demonstrations claim that the hero’s expression seems distant to the Spartan King archetype, the legendary figure who inspired others with a word - always laconic –a simple sign, avoiding barbarian shows of power.
Some kind of change or modification reasonably happens, since firm national ways and deep channels of thinking always exist, as an outcome of the continuous reproduction –during the centuries- of similar thoughts arising from the common history, the battles and the customs of every nation. In this respect, different nationalities see the same things but add, to what they see, their own existing prejudices and being absolute sincere, they blame each other for facts falsification and use of unfair methods. How well indeed the Chinese actress managed to play the role of the main heroine –despite the fact she had carefully studied the scenario- in the epic movie “A Geisha’s memories”? Let’s remember the powerful reactions of the Japanese for the heroine nationality.
Movie alterations are truly plenty in all levels –the cinema hyperbole in its exaggeration- since the scenario has been based on the comic and not in historiography. For example, Efialtes’ terrifying expression and his rejection as warrior by Leonidas, the lack of reference to the 700 Thespians, the availability of the Queen to Theron – Gorgo was a paradigm of Spartan ethos- the young priestess and the old nasty governors, the appearance of the magnificent Immortal warriors covering their faces with masks, Persian animals - monsters, the dialogue between Leonidas and Xerxes are surrealistic elements and not simply movie tricks and witticisms. Some people speak about the existence of an organized plan against Hellas , which sounds as a reasonable thinking during the years of the world imperialism and the mass manipulation. History always repeats itself according to the great historian Thucydides. In this case, where is our defense, where is the Hellenic courage?
Even the most unfair and prepossessed judge would agree that the movie 300 is a chance for the humanity to baptize itself in our ancestors spiritual magnificence, the legendary epos of patriotism, of pride, courage and sacrifice. Surfing internet, visitors of relevant websites are continuously increasing aiming to download relevant audiovisual materials or read relevant issues. It’s amazing that an epic movie praises so much our country, Hellas , despite the fact that is very different from America
Even though, despite the good will, basic principle still remains the commercial profit and the success of mass satisfaction. Instead of complaining, why don’t we attempt to create something new in a smaller scale but of greater quality, or contribute in the supervising consultation of such productions? Hellenic history abounds with references that could act as the issue of future epic productions such as Salamina and Plateaus. It’s worth mentioning here that we refused our contribution in the production of the epic movie “Alexander the Great”. We wonder why.
Following seven years of systematic army preparations Xerxes-ignoring his uncle wise discouraging advice- sets out against Hellenes. His vanity that is incomparably described by Aeschylus in his “Persians” tragedy, guide him at the mountain pass of Thermopylae in August, 480 bc. Exactly as Dimaratus (king of Sparta Zalogo Mountain
as we greet thee again. Hail, Liberty
